Hans Marchwitza

---

Życiorys

Hans Marchwitza przyszedł na świat 25 czerwca 1890 roku w Szarleju, w rodzinie o tradycjach górniczych. Jego ojciec, Thomas, pochodził z niezamożnej rodziny chłopskiej z Żyglina i zdecydował się na pracę w kopalni z powodów ekonomicznych. Niestety, zmarł w 1910 roku. Matka, Thekla Maxisch, również związana z górnictwem, zmarła w 1902 roku. W domu używano śląskiego, a rodzice uczyli się w polskiej szkole, co wpływało na wczesne życie Hansa, który nauczył się języka niemieckiego dopiero w szkole.

Już w wieku 14 lat zdobył zatrudnienie w kopalni, pracując jako ładowacz, a także na płuczce kopalni Nowa Helena, podlegającej Zakładom Górniczo-Hutniczym im. Ludwika Waryńskiego. W 1910 roku podjął decyzję o wyjeździe do Niemiec w poszukiwaniu lepszych możliwości zawodowych, gdzie kontynuował swoją pracę jako górnik w Zagłębiu Ruhry. Jego aktywne uczestnictwo w strajku prowadziło do zwolnienia z pracy, co miało dalsze konsekwencje w jego życiu zawodowym.

W 1915 roku zawarł związek małżeński z Bertą Ditschkowsky, której urodziny przypadały na 1875 rok. Para miała córkę, a Hans uczestniczył w I wojnie światowej jako ochotnik, służąc na froncie zachodnim. Po zakończeniu wojny Marchwitza stał się członkiem rady żołnierskiej, a w 1920 roku brał udział w walkach w Armii Czerwonej Zagłębia Ruhry przeciwko puczystom Kappa-Lüttwitza.

Po 1933 roku, w związku z dojściem do władzy nazistów i nasilającym się antykomunizmem, zmuszony był emigrować do Szwajcarii, lecz w 1934 roku został eksmitowany po wydaniu powieści „Kumiacy”. Postanowił udać się do Francji, a następnie do Hiszpanii, gdzie wziął udział w wojnie domowej jako oficer XIII Brygady im. Jarosława Dąbrowskiego, w 9. batalionie Czapajewa. Po przegranej walce wrócił do Francji, gdzie został aresztowany jako niemiecki uchodźca polityczny i trafił do obozu internowanego. Udało mu się uciec w 1941 roku i osiedlił się w USA, gdzie pracował w różnych zawodach, między innymi jako robotnik drogowy i budowlany.

W 1945 roku Hans Marchwitza poślubił Hildę Schottlaender, córkę psychologa Williama Sterna. Wkrótce po wojnie, w 1946 roku, powrócił z USA do Niemieckiej Republiki Demokratycznej, z nowym osiedleniem się w Stuttgarcie. W tym samym roku został wybrany na drugiego wiceprezesa Niemieckiego Związku Literatów. W 1947 przeniósł się do Babelsbergu, a w 1950 roku zyskał status członka założyciela Akademii Sztuk NRD, co przyniosło mu Nagrodę Państwową.

Pełnił funkcję attaché kulturalnego w Pradze, a po II wojnie światowej dwukrotnie odwiedził Polskę: w 1948 roku na Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju, a także w 1952 roku na zaproszenie Komitetu Współpracy Kulturalnej z Zagranicą. Uczestniczył także w Tygodniu Przyjaźni Polsko-Niemieckiej w 1953 i 1955 roku.

W 1962 roku zawarł trzeci związek małżeński z Hildą Gottwick. Zmarł 17 stycznia 1965 roku w Poczdamie-Babelsbergu, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu centralnym Friedrichsfelde w Berlinie.

Poglądy

Hans Marchwitza był aktywnym uczestnikiem niemieckiego ruchu robotniczego. W roku 1919 zdecydował się na przystąpienie do Niezależnej Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, co stanowiło istotny krok w jego politycznej karierze.

Następnie, w 1920 roku, związał się z Komunistyczną Partią Niemiec, co jeszcze bardziej podkreśla jego zaangażowanie w teoretyczne i praktyczne aspekty działań lewicowych w Niemczech.

Nagrody

Hans Marchwitza osiągnął wiele znaczących sukcesów w swojej karierze, otrzymując szereg prestiżowych wyróżnień.

• nagroda Państwowa Niemieckiej Republiki Demokratycznej w latach 1950, 1955, 1964,
• nagroda Literacka Wolnych Niemieckich Związków Zawodowych w 1959 roku,
• Order Karla Marksa w 1960 roku.

Dodatkowo, w 1960 roku, honorując jego wkład w literaturę, Uniwersytet Humboldtów w Berlinie przyznał mu doktorat honoris causa.

Twórczość

Hans Marchwitza rozpoczął swoją karierę pisarską w 1924 roku, początkowo angażując się w tworzenie tekstów dla prasy robotniczej oraz w napisanie nowelistycznych szkiców. Jego debiut literacki nastąpił w 1930 roku wraz z powieścią Szturm na Essen, która ukazywała zmagania niemieckich robotników w regionie Zagłębia Ruhry w latach 1920–1924. W następnej pracy, Schlacht vor Kohle, Marchwitza ponownie sięgnął po tematykę walk robotniczych, koncentrując się na dwudziestoleciu międzywojennym.

W czasie życia na emigracji w Szwajcarii, autor stworzył powieść Kumiacy, która poruszała losy emigrantów pochodzących z polsko etnicznych terenów. Prace nad kontynuacją tej powieści miały miejsce we Francji.

Podczas II wojny światowej, przebywając w Ameryce, Marchwitza napisał zbeletryzowaną autobiografię zatytułowaną Moja młodość, która według Zdzisława Hierowskiego, awansowała literacko ponad dzieła Gustawa Morcinka. W Ameryce powstało jeszcze jedno autobiograficzne dzieło, noszące tytuł In Frankreich (pol. We Francji).

Tematyka twórczości Marchwitzy oraz jego światopogląd, który odwoływał się do idei marksistowskich, przyczyniły się do jego określenia jako pisarza socjalistycznego lub proletariackiego. Oprócz powieści i opowiadań, autor napisał także tekst do kantaty Ottmara Gerstera pt. Eisenkombinat Ost, której prapremiera miała miejsce w 1951 roku w Berlinie.

Wybrane publikacje książkowe

• Sturm auf Essen (pol. Sturm na Essen), debiutancka powieść, 1930,
• Schlacht vor Kohle (pol. Walka ważniejsza niż węgiel), powieść,
• Walzwerk (pol. Walcownia), powieść, 1932,
• Kumiacy (niem. Die Kumiaks), powieść, 1934,
• Untergrund, wiersze, 1942,
• Moja młodość (niem. Meine Jugend – Aus dem Leben eines deutschen Arbeiters), beletryzowana autobiografia, 1947,
• We Francji (niem. In Frankreich), dzieło autobiograficzne, 1949,
• Unter uns (częściowy przekład polski ukazał się pt. Pierwsze kroki i inne opowiadania), opowiadania, 1950,
• Powrót Kumiaków (niem. Die Heimkehr der Kumiaks), powieść, 1952,
• Roheisen, powieść socrealistyczna o budowie huty stali w NRD, 1955,
• Die Kumiaks und ihre Kinder, powieść, 1959,
• In Amerika, 1961,
• Gedichte, 1965.

---

Oceń: Hans Marchwitza

---