Kaya Mirecka-Ploss

---

Życiorys

Pochodziła z ubogiej rodziny śląskiej, posiadającej wielokulturowe korzenie, obejmujące elementy polskie, niemieckie, węgierskie oraz żydowskie. Dzieciństwo spędziła w Nakle Śląskim, gdzie uczęszczała do szkoły, która obecnie nosi jej imię. Jej ojciec, Wiktor Czech, był ślusarzem, a dziadek organistą. Po tym, jak Śląsk został zajęty przez Niemców, Kaya została zmuszona do pracy w hotelu w Jeleniej Górze. Tam, po wypadku, trafiła na leczenie, a następnie do obozu dla nieletnich w Niemczech. Jej pobyt w obozie wiązał się z wieloma traumatycznymi doświadczeniami, o których była w stanie opowiadać dopiero po wielu latach.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej i krótkim pobycie w tzw. obozie dipisowskim, związana z II Korpusem, znalazła się w Teatrze Żołnierza Polskiego. Lata powojenne spędziła głównie za granicą, w szczególności w Anglii, skąd przybyła w 1946 roku wraz z Teatrem Dramatycznym II Korpusu we Włoszech. W Londynie zdała maturę oraz uzyskała tytuł magistra w zakresie Działu Mody na Saint Martin’s School of Art. Następnie obroniła doktorat na Uniwersytecie w Heidelbergu w Niemczech.

Po piętnastu latach życia za granicą, w końcu 1957 roku, wróciła do Polski, gdzie rozpoczęła pracę w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Jako projektantka mody zajmowała się również założeniem firmy pod nazwą Mody Polskiej. W 1960 roku zwróciła na siebie uwagę Służby Bezpieczeństwa. Po odmowie kompromitacji założycieli oraz przyjaciół z Radia Wolna Europa, została aresztowana, ale zwolniona po dwóch tygodniach dzięki interwencji Leona Kruczkowskiego, bliskiego przyjaciela jej rodziny. W tym okresie zaczęła pisać pierwsze rozdziały swojego dzieła pt. „Droga przez most”.

W 1966 roku Kaya była zmuszona emigrować do Stanów Zjednoczonych; pomógł jej w tym przyjaciel z Londynu, sowietolog oraz jej przyszły mąż, Sydney Ploss. W 1989 roku objęła stanowisko prezesa Amerykańskiej Rady Kultury Polskiej. W 1991 roku została dyrektorem wykonawczym Amerykańskiego Centrum Kultury Polskiej w Waszyngtonie. W tym miejscu zorganizowała Gabinet Profesora Jana Karskiego oraz utworzyła stypendium jego imienia. Jej działalność obejmowała również współpracę z fundacją Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez barier”.

Działalność charytatywna

Od 1997 roku, wspólnie z Jolantą Kwaśniewską, podjęła niezwykle ważne dzieło, organizując wakacje marzeń dla małych, pokrzywdzonych Polaków. W ciągu tego czasu, w Stanach Zjednoczonych udało się zorganizować około 200 dwutygodniowych wyjazdów, które obejmowały dzieci, w tym sieroty po górnikach oraz po gołębiarzach tragicznie zmarłych w katastrofie na Międzynarodowych Targach Katowickich, a także najmłodszych mieszkańców Jedwabnego.

Kaya Mirecka-Ploss zaangażowała się także w fundowanie stypendiów, dzięki którym kilkadziesiąt dzieci mogło realizować swoje marzenia edukacyjne w Stanach Zjednoczonych. Wspierała również szkołę podstawową w Nakle Śląskim, którą w 2006 roku objęła swoim patronatem.

Odznaczenia i wyróżnienia

Kaya Mirecka-Ploss zdobyła liczne odznaczenia za swoje znaczące osiągnięcia w obszarze kultury i działalności polonijnej. Na mocy postanowienia prezydenta Lecha Wałęsy, z dnia 9 marca 1994 roku, została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. To wyróżnienie przyznano jej „za wybitne zasługi w działalności polonijnej, za osiągnięcia w propagowaniu dorobku kultury polskiej”.

Kolejnym znaczącym momentem w jej karierze było dostanie Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, co miało miejsce na mocy postanowienia prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 16 sierpnia 2001 roku. Nagroda ta została przyznana „za wybitne zasługi w działalności polonijnej, za zaangażowanie w propagowaniu polskiej kultury”.

W roku 2005 Kaya Mirecka-Ploss została uhonorowana Orderem Ecce Homo, a także zdobyła prestiżową statuetkę „Kryształowego motyla”, przyznawaną przez Fundację. Dodatkowo, 15 lutego 2005 w Waszyngtonie, została uhonorowana tytułem Damy Orderu Uśmiechu. Wyróżnienie to wręczyli jej przedstawiciele Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu, w tym wicekanclerz Marka Michalaka oraz sekretarz Marka Pawłowskiego.

W 2011 roku Kaya Mirecka-Ploss była jednym z gości honorowych podczas wyjątkowej uroczystości otwarcia interaktywnego gabinetu prof. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej, co było kolejnym dowodem na jej wpływ na rozwój polskiej kultury.

Życie prywatne

Kaya Mirecka-Ploss posiadała podwójne obywatelstwo – zarówno Rzeczypospolitej Polskiej, jak i Stanów Zjednoczonych. Była dwukrotnie zamężna, a jej pierwszym mężem był Wiesław Mirecki, aktor o 14 lat starszy od niej, którego poznała po wojnie w Londynie. Wiesław Mirecki był także synem dyrektora banku, co dodaje kontekstu do ich związku.

Drugim mężem Kaya został sowietolog Sidney Ploss, z którym zawarła związek małżeński w 1969 roku. Jednak sama przyznała, że to małżeństwo nie było udane. Jej życie osobiste było pełne różnorodnych doświadczeń oraz wyzwań.

Kaya była blisko związana z Janem Karskim, legendarnym kurierem Polskiego Państwa Podziemnego. Ich przyjaźń była bardzo cenna dla Kaya, której poświęciła książkę zatytułowaną Jan Karski – człowiek, któremu powiedziałam prawdę.

Ostatecznie zmarła 13 lipca 2023 roku w Stanach Zjednoczonych, kraju, w którym osiedliła się na stałe.

Twórczość

W twórczości Kaya Mirecka-Ploss znajdują się dzieła, które z pewnością przyciągną uwagę czytelników. Wśród nich można wyróżnić:

• kobieta, która widziała za dużo,
• droga przez most,
• Jan Karski – człowiek, któremu powiedziałam prawdę.

---

Oceń: Kaya Mirecka-Ploss

---