Danuta Danek

---

Życiorys

Danuta Danek to wybitna postać w świecie literatury i nauki. W latach 1952–1955 zdobywała wiedzę w gimnazjum w Gliwicach, a następnie kontynuowała studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończyła w 1961 roku. W 1962 roku rozpoczęła swoją karierę zawodową, pracując w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Już w 1970 roku obroniła pracę doktorską, a w 1980 roku uzyskała habilitację w dziedzinie nauk humanistycznych na podstawie pracy zatytułowanej „Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści”. Od 1992 roku piastuje stanowisko profesora nauk humanistycznych.

Początkowo skupiała się na teorii literatury, jednak z biegiem lat połączyła w swoich badaniach podejście literaturoznawcze z elementami psychoanalizy. W latach 1966–1968 prowadziła nieodpłatne zajęcia z zakresu poetyki na Katedrze Teorii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego, po czym w 1971 roku uczyła poetyki na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W okresie 1976-1978 wykładała na Wydziale Wiedzy o Teatrze Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie.

Danuta Danek aktywnie uczestniczyła w różnych akcjach odczytowych organizowanych przez Instytut Badań Literackich, szczególnie tych związanych z dokształcaniem nauczycieli. W latach 1998–2004 prowadziła wykłady oraz seminaria na temat relacji między literaturą a psychoanalizą w ramach Podyplomowego Studium Humanistycznego w Instytucie Badań Literackich. Od 2006 roku wygłasza otwarte wykłady w ramach cyklu „Literatura i psychoanaliza”, organizowanych podczas wrześniowych Festiwali Nauki w Warszawie. W latach 2009–2019 prowadziła kurs autorski dotyczący tego samego tematu.

W 1973 roku otrzymała stypendium Rządu Francuskiego, co umożliwiło jej półroczną kwerendę w Bibliothèque Nationale w Paryżu, przynoszącą cenne materiały do pracy habilitacyjnej. Owocem tego pobytu była nie tylko praca badawcza, ale także tłumaczenie dzieła z XVII wieku – „Lettres portugaises” oraz opracowania dotyczące tego utworu. W 2007 roku uzyskała grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na projekt badawczy „Zofia Szymanowska-Lenartowiczowa. Studium osobowości w świetle jej pisarstwa oraz obraz z dziejów twórców polskich na obczyźnie w XIX wieku”. Natomiast w 2014 roku przyznano jej kolejny grant na projekt „Stanisław Morawski: Wspomnienia. Maria Szymanowska”, który obejmował opracowanie i wydanie rękopisu.

Danuta Danek była również aktywna w organizacjach naukowych – była członkiem Zarządu Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk w latach 2006-2010. Od 2013 roku jest członkiem Zarządu Sekcji Autorów Dzieł Naukowych Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, pełniąc rolę przewodniczącej Zarządu od 2017 roku oraz członka Rady Stowarzyszenia od 2022 roku.

Nagrody

Danuta Danek, znana ze swojej bogatej kariery literackiej, otrzymała szereg wyróżnień i nagród, które potwierdzają jej znaczenie w świecie literatury.

• Nagroda Naukowa im. Tadeusza Mikulskiego została przyznana przez Radę Naukową Instytutu Badań Literackich w 1973 roku za książkę O polemice literackiej w powieści, wydaną przez PIW w Warszawie w 1972 roku,
• Nagroda Stulecia Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, przyznana przez Radę Stowarzyszenia w 2023 roku, za całokształt twórczości.

Książki

Oto zestawienie publikacji Danuty Danek, które pokazuje jej wkład w literaturę oraz krytykę literacką:

• O polemice literackiej w powieści, PIW, Warszawa 1972,
• Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści, PWN, Warszawa 1980. ISBN 83-01-01920-4,
• Sztuka rozumienia. Literatura i psychoanaliza, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1997. ISBN 83-85605-41-X,
• Śmierć wewnętrzna. Literatura w świetle doświadczenia psychoanalitycznego, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2012. ISBN 978-83-7453-073-6,
• Rękopis znaleziony w Paryżu. Wspomnienia Stanisława Morawskiego o Marii Szymanowskiej, wstęp i opracowanie D. Danek, fotografie K. Hejkego, Terra Nova, Warszawa 2013,
• Melancholia i poznanie. „Autobiografie” Elizy Orzeszkowej, wstęp i opracowanie D. Danek, fotografie K. Hejkego, Terra Nova, Warszawa 2015,
• Tajemnica miłości romantycznej. Zygmunt Krasiński i Delfina Potocka, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2022.

Prace edytorskie

Oto niektóre wydania i opracowania, w które zaangażowała się Danuta Danek, przyczyniając się do promowania polskiej kultury literackiej przez swoje prace edytorskie.

• G. Bychowski, Słowacki i jego dusza. Studium psychoanalityczne [wznowienie publikacji z 1930 r.]. Wstęp [Gustaw Bychowski – zapoznana postać z dziejów kultury polskiej] i oprac. D. Danek, Universitas, Kraków 2002,
• Pamiętnik pacjentki [wznowienie publikacji z 1926 i 1928 r.]. Wstęp [Dziennik Bezimiennej] i oprac. D. Danek, Universitas, Kraków 2001 [2002],
• S. Morawski, Szymanowska, zob.: Rękopis znaleziony w Paryżu. Wspomnienia Stanisława Morawskiego o Marii Szymanowskiej,
• E. Orzeszkowa, Wspomnienia, Autobiografia w listach, Pamiętnik, Zwierzenia, zob.: Melancholia i poznanie „Autobiografie” Elizy Orzeszkowej.

Wybrane przekłady

Oto wybrane pozycje przekładów, które zrealizowała Danuta Danek, wnosząc znaczący wkład w polski świat literatury i psychologii.

• G.-J. de Lavergne de Guilleragues, Listy portugalskie, przełożyła i wstępem poprzedziła D. Danek, PIW 1980,
• B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Przełożyła, wprowadzeniem, objaśnieniami i posłowiem opatrzyła D. Danek, PIW, Warszawa 1985, W.A.B., Warszawa 1996, W.A.B. Warszawa 2010, PIW, Warszawa 2023,
• B. Bettelheim, Rany symboliczne. Rytuały inicjacji i zazdrość męska. Przełożyła i wstępem opatrzyła D. Danek, „Czytelnik”, Warszawa 1989,
• B. Bettelheim, Freud i dusza ludzka. Przełożyła i przedmową opatrzyła D. Danek, PIW, Warszawa 1991, J. Santorski Agencja Wydawnicza, Warszawa 1994,
• B. Bettelheim, Schizofrenia jako reakcja na sytuacje skrajne, Odra 1990 nr 9, s. 40-47,
• B. Bettelheim, Sztuka i kształcenie artystyczne. Wizja osobista, Tytuł 1992 nr 3, s. 57-76.

Eseje

Z cyklu Zwierzenia

W poniższym zestawieniu znajdują się tytuły esejów autorstwa Danuty Danek, które zostały opublikowane w czasopiśmie Twórczość, a każdy z nich wnosi unikalny wkład w dyskusję literacką.

• Mickiewiczowska i Gombrowiczowska miłość do menippei albo „Dziady” i „Operetka” – i Mozart, Twórczość 1989 nr 5, s. 88-95,
• Pisanie jako zabijanie, Twórczość 2014 nr 7, s. 78-82,
• Duch pisarza zaklęty w rękopisie, Twórczość 2015 nr 5, s. 52-61,
• Odzew pani teolog na cierpienia Mickiewicza-bitego dziecka, Twórczość 2015 nr 12, s. 63-75,
• Żałobne, Twórczość 2015 nr 7, s. 125-129,
• Trzy glosy do nowego wydania „Autobiografii” Orzeszkowej, Twórczość 2016 nr 7-8, s. 117-129,
• Nierozpoznane, Twórczość 2017 nr 9, s. 136-140,
• Przekład w te i wewte czyli ”Waleria” po polskiemu, Twórczość 2019 nr 1, s. 143-147.

Każdy z tych esejów stanowi odzwierciedlenie głębokich refleksji autorki na temat literatury i jej wpływu na naszą kulturę.

Małe teksty prozatorsko-poetyckie

Oto wybór tekstów, które prezentują różnorodność twórczości Danuty Danek, ukazując jej bogaty dorobek literacki oraz zaangażowanie w różne formy wyrazu artystycznego. W skład tego zbioru wchodzą liczne publikacje, które zyskały uznanie w świecie literatury.

• Ciała, Teksty 1973 nr 6, s. 187-194,
• „Astrea”, Teksty 1974 nr 1 (z tłumaczonymi fragmentami powieści Honoriusza d’Urfé Astrée z XVII w.), s. 189-197,
• Wcielenia, Teksty 1974 nr 3, s. 183-187,
• Kamienie, Teksty 1974 nr 5, 153-154,
• Zaduma w Ermenonville. Natura, Teksty 1974, nr 6, s. 153-156,
• Intymny mały raj. Hegel, Teksty 1976 nr 1, s. 175-176,
• Klatki. Biografia imaginowana, Teksty 1977 nr 3 (tekst o malarstwie P. Bogusławskiego, zdjęty przez cenzurę),
• Coniedzielne święto człowieczeństwa, Gazeta Wyborcza 26. 10. 1991 (dział Arka Noego),
• Tekst bez tytułu w programie wystawy Malarstwo Piotra Bogusławskiego w Galerii Kordegarda w Warszawie, 7.12.1977-1.01.1998,
• Dokąd sięga „fotografia ojczysta”, tekst w programie wystawy K. Hejkego Od Kresów po Kamczatkę w Miejskim Domu Kultury w Szczytnie w 2014 r.,
• Hieroglify cierpienia, tekst wstępno-dedykacyjny w publikacji: Niezatapialni. Antologia poezji młodzieży z Hostelu w Otwocku, Otwock 2017.

Każda z tych pozycji stanowi istotny element w twórczości autorki, przyczyniając się do jej wizerunku jako ważnej postaci współczesnej literatury polskiej.

Wywiady

Oto seria fascynujących rozmów z Danutą Danek, które dostarczają cennych spostrzeżeń na temat ludzkiego dążenia do zrozumienia siebie oraz otaczającego świata.

• Ludzkie dążenie do pełni. Rozmowa z doc. dr Danutą Danek, przeprowadzona przez J. Stefańską, opublikowana w Antenie w 1986 roku, nr 41, s. 3,
• Upublicznione fragmenty rozmowy z Danutą Danek zawarte w Tekstach Drugich 1998 nr 1-2, s. 185-2005,
• „Dlaczego nikt nas tego nie uczy?” Rozmowa z prof. Danutą Danek, publikowana w Polonistyce w 2011 roku, nr 10, s. 61-62,
• Sztuka rozumienia i sztuka widzenia. I. Rozmowa z Danutą Danek, opisana w Przestrzeniach Teorii w 2013 roku, nr 19, s. 173-178.

Wystawa

W dniach od 11 czerwca do 27 lipca 2014 roku miała miejsce wystawa zatytułowana „Rękopis znaleziony w Paryżu”, która została zorganizowana przez Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Ekspozycja skupiła się na postaci Marii Szymanowskiej, zwłaszcza w kontekście prac Stanisława Morawskiego, który był współautorem tej publikacji wspólnie z K. Hejke.

Wybrane omówienia publikacji autorki

Oto wybrane analizy i omówienia publikacji autorstwa Danuty Danek, które ukazały się w różnych czasopismach literackich, wskazując na jej wpływ na współczesną literaturę oraz głębsze refleksje na temat twórczości.

• J. Trzynadlowski, (bez tytułu, recenzja książki Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści), Rocznik Literacki 1984, s.,
• Z. Mikołejko, Nos, literatura i psyche (niestaranne wypiski z Danuty Danek), Twórczość 2000 nr 1, s. 81-92,
• E. Nowicka, Odnaleziony głos, Nowe Książki 2014 nr 4, s. 24-25,
• J. Bachórz, Kolejne uwagi o Stanisławie Morawskim i jego „Wspomnieniach o Marii Szymanowskiej” oraz o rozmyślaniach Danuty Danek w tonacji nie tylko nokturnowej, Twórczość 2015 nr 5, s. 128-135,
• G. Borkowska, Orzeszkowa: dzieciństwo i dojrzałość, Twórczość 2016 nr 7-8, s. 226-229,
• M. Czermińska, Freud, Orzeszkowa i zimowe epifanie, Teksty Drugie 2016 nr 5,
• G. B. Tomaszewska, Prawo do intymności, Nowe Książki 2023 nr 5, s. 36-37.

---

Oceń: Danuta Danek

---