Kamień, znany również jako Kamin, to urokliwa dzielnica Piekar Śląskich, usytuowana w południowo-wschodniej części miasta, nad malowniczą rzeką Brynicą. Historia tej miejscowości sięga daleko w przeszłość, bowiem pierwsze wzmianki o osadzie pojawiają się już w 961 roku. Jednakże, istnieje pewna niepewność co do autentyczności tej daty, która mogła być sztucznie stworzona w czasach PRL.
Potwierdzone dokumenty wskazują, że osada Kamień istniała oficjalnie już od 1251 roku, kiedy to stanowiła własność rycerza Widgo. Niedługo później, bowiem od 1254 roku, przeszła pod rządy Bernarda Kamencza. Kolejne wzmianki o Kamieniu pojawiają się w 1275 roku. Miejscowość przez wieki była częścią kasztelanii Bytomskiej i leżała w granicach niezależnego Księstwa Opolskiego. W 1327 roku, 19 lutego, Książę Bytomsko-Kozielski Władysław złożył hołd lenne w Opawie, a po wojnie polsko-czeskiej, teren ten został włączony do Królestwa Czech.
W XV wieku miały miejsce zawirowania polityczne, kiedy to doszło do podziału mniejszych księstw, które byłysięsiadami Małopolski. Te wydarzenia w końcu doprowadziły do włączenia Księstw Oświęcimskiego i Zatorskiego do Królestwa Polskiego, a Księstwo Siewierskie zaczęło być zarządzane przez biskupów krakowskich. Rzeka Brynica stała się naturalną granicą pomiędzy Śląskiem, Księstwem Siewierskim oraz Królestwem Polskim, granicę tę utrzymano aż do rozbiorów Polski.
Kamień może poszczycić się również bogatym dziedzictwem religijnym. W 1277 roku utworzono parafię rzymskokatolicką pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, której powstanie wymagało odłączenia ją od parafii św. Małgorzaty w Bytomiu. Parafię erygowano 4 października tegoż roku. Kościół, który zbudowano, miał długość 25 m i szerokość 12 m, co pozwalało pomieścić około 400 wiernych. Legitnym przypuszczeniem jest, że fundatorem tej budowli był rycerz Emmeram Kołda herbu Oksza, ojciec biskupa Nankera, który podjął misję wspierania Władysława Łokietka w walce o polski tron.
Z Kamienia wywodził się Nankier (Jan Kołda), który, jako kanclerz sieradzki, stał się znaczącą postacią historyczną. Jego osiągnięcia przyczyniły się do nominacji na biskupa krakowskiego i rozpoczęcia budowy katedry gotyckiej na Wawelu. Obecny kościół parafialny w Kamieniu został zbudowany w 1899 roku pod kierownictwem Księdza Proboszcza Józefa Kruppa, pochodzącego z pobliskiego Bierunia.
Okres intensywnej industrializacji w regionie rozpoczął się w latach 1908-1911 z budową Kopalni Węgla Kamiennego Andaluzja. Niestety, podczas II wojny światowej, a także w 1945 roku, obok tej kopalni zorganizowano oboz pracy przymusowej. W 1999 roku kopalnia została postawiona w stan likwidacji, a proces ten zakończony został pięć lat później.
Historia sportu w Kamieniu sięga 1922 roku, kiedy założono Górniczy Klub Sportowy Andaluzja. Klub zalicza się obecnie do rozgrywek kategorii A, ale w przeszłości cieszył się większą popularnością, występując w III lidze i przyciągając ponad 5 tysięcy kibiców na mecze.
W 1933 roku, Kamień, w porozumieniu z Brzozowicami, utworzył jedną wiejską gminę Brzozowice-Kamień, która w 1936 roku uzyskała miejskie uprawnienia finansowe. W czasie II wojny światowej na terenie gminy działała Kompania Powstańcza z dowódcą L. Siwym oraz Obóz Rewolucji Międzynarodowej Unii Słowian, którego liderzy, Józef Bartoszewski i Wilhelm Tomala, ponieśli śmierć w wyniku działań wojennych.
Rok 1947 przyniósł gminie Brzozowice-Kamień status gminy wiejskiej o charakterze miejskim, co z kolei w 1954 roku, w wyniku reorganizacji, dało jej status osiedla. Ostatecznie w 1962 roku Kamień uzyskał pełnoprawny status miasta. Od 1975 roku znajduje się w ramach administracyjnych miasta Piekary Śląskie.
W okresie po II wojnie światowej, w zachodniej części Kamienia zbudowano Osiedle Andaluzja, a w latach 70. i na początku 80. wschodnia część miasta doczekała się Osiedli Powstańców Śląskich (znane również jako Osiedle Skłodowskiej) i Osiedla Manhattan (Określanego jako Osiedle Andaluzja II). Obecnie, oba te osiedla znane są jednostek pod wspólną nazwą – Manhattan.
Zabytki i miejsca pamięci
Kamień w Piekarach Śląskich jest miejscem, które kryje w sobie wiele interesujących zabytków oraz placów pamięci. Oto kilka z nich:
- Ratusz z 1929 roku – dawniej pełnił funkcję siedziby władz gminy Kamień oraz miasta Brzozowice-Kamień, obecnie mieści się w nim Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie.
- Dom „Strzelca” – to historyczny obiekt, który należał do Organizacji „Strzelec”. Został wzniesiony w 1938 roku i zawiera forteczną część budynku, gdzie umiejscowiono schron bojowy w północno-zachodnim narożniku. Jego celem była pomoc w obronie okolicy poprzez wsparcie dla sąsiednich schronów.
- Schrony bojowe – w regionie znajdują się 3 schrony bojowe oraz 2 schrony pozorne, stanowiące część Obszaru Warownego „Śląsk”.
- OSP Brzozowice-Kamień – Ochotnicza Straż Pożarna, która istniała w latach 1888-1975.
- Szkoła przy ulicy Długosza 96 – zbudowana w 1920 roku, włada bogatą historią edukacyjną.
- Figura św. Jana Nepomucena z 1817 roku, usytuowana na skrzyżowaniu ulic Skłodowskiej i Brzechwy, stanowi ważny element lokalnej tradycji.
- Przydrożne Krzyże – symbolizujące duchowe dziedzictwo regionu.
- Kaplica na Dołkach – wzniesiona w 1930 roku, obecnie znana jako Dąbrówka Wielka.
- Pomnik pomordowanych przez hitlerowców, zlokalizowany przy ulicy Bp.Nankera, został przeniesiony z terenów zlikwidowanej kopalni Andaluzja.
- Tablice Pamiątkowe – upamiętniające byłą Kopalnię Andaluzja oraz strajk górniczy z grudnia 1981 roku.
- Familoki – zabytkowe budynki mieszkalne, szczególnie widoczne przy ulicy Bp. Nankera.
Każde z tych miejsc ma swoją unikalną historię i jest ważnym elementem kulturowym Piekar Śląskich. Dodatkowe działania na rzecz ich ochrony oraz promocji są niezbędne, aby mogły nadal pełnić swoją rolę w nowoczesnym społeczeństwie.
Miejsca rekreacji
W Kamieniu w Piekarach Śląskich istnieje wiele interesujących miejsc, które sprzyjają rekreacji i odpoczynkowi. Wśród tych atrakcji wyróżnia się kilka obiektów, które cieszą się dużym zainteresowaniem mieszkańców oraz turystów.
- Stadion GKS Andaluzja,
- Ośrodek Kultury Andaluzja,
- Park przy ulicy Wyspiańskiego.
Godło Kamienia
Motyw godła Kamienia ukazuje w wąwozie położonym pomiędzy dwiema prostopadłymi ścianami górnika, który z pasją trzyma w oburącz kilof i z determinacją drąży ścianę. To emblematyczne godło zaczęło być używane dopiero na pieczęciach wykonanych w okresie międzywojennym, a jego odciski można odnaleźć w dokumentach datowanych na 1923 rok. Historia tego symbolu jest ściśle związana z powstaniem Kopalni w Kamieniu, która stała się miejscem pracy dla wielu mieszkańców tej niewielkiej wsi.
Przypisy
- Mapy historyczne, [w:] Geoportal Województwa Śląskiego ORSIP, mapy.orsip.pl [dostęp 10.09.2021 r.]
- SławomirS. Witkowski, Własność ziemska w kasztelanii bytomskiej w średniowieczu, Muzeum Śląskie, 2004, ISBN 83-87455-04-0, OCLC 69372366 [dostęp 03.03.2020 r.]
- MarekM. Jabłonowski, BogusławB. Polak, Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II., Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 26, ISBN 83-87424-77-3.
- Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1964, s. 18.
- Panic 1991, s. 11.
Pozostałe obiekty w kategorii "Dzielnice":
Szarlej | Kozłowa Góra (Piekary Śląskie) | Brzozowice | Dąbrówka Wielka (Piekary Śląskie) | Centrum (Piekary Śląskie)Oceń: Kamień (Piekary Śląskie)