Teodor Jan Ludyga, urodzony 26 marca 1897 roku w Brzozowicach-Kamieniu, to postać, która na zawsze zapisała się w historii Polski. Jego życie zakończyło się 14 marca 1957 roku w Chorzowie, gdzie spoczął po pełnej wyzwań egzystencji.
Był on nie tylko powstańcem śląskim, ale także odgrywał kluczową rolę jako oficer wywiadu wojskowego Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Jego działania na rzecz kraju miały istotne znaczenie w kontekście działań militarnych i politycznych w okresie, w którym żył.
Życiorys
Teodor Ludyga wyrastał w środowisku górniczym, jako kuzyn Jana Ludygi-Laskowskiego. Jego zaangażowanie w działalność skautową zaczęło się w 1916 roku, kiedy to zakładał pierwsze drużyny skautowe na Śląsku, w miastach takich jak Piekary Śląskie i Szarlej. Jednakże, jego życie nabrało innego kierunku, gdy został powołany do armii niemieckiej i znalazł się na froncie we Francji, a później w Rumunii.
Po zakończeniu wojny, w 1919 roku, zgłosił się do oddziałów powstańczych Wielkopolski, gdzie służył w 10 Pułku Strzelców Wielkopolskich jako podporucznik. W 1920 roku został przeniesiony na Górny Śląsk, do sztabu Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Podczas drugiego powstania śląskiego pełnił funkcję szefa VI oddziału łączności, zaś w czasie trzeciego powstania zajmował się sprawami personalnymi w dowództwie Grupy Wschód jako porucznik.
W czerwcu 1921 roku Ludyga podpisał memoriał skierowany do Wojciecha Korfantego, w którym oficerowie postulowali obsadzenie stanowiska Naczelnego Wodza przez przedstawiciela Górnego Śląska oraz wprowadzenie obowiązkowego poboru. W 1923 roku został zwolniony do rezerwy.
W okresie międzywojennym Teodor prowadził w Katowicach drukarnię oraz skład papieru o nazwie PAP. Niektóre źródła wskazują, że współpracował wtedy z Ekspozyturą nr 4, Oddziału II Sztabu Generalnego w Krakowie i Katowicach, której kierownikiem był Jan Żychoń. Właśnie z Żychoniem zawiązał bliską przyjaźń w latach powstań śląskich. W 1939 roku Ludyga został powołany na ćwiczenia dla oficerów rezerwy, gdzie przeszedł przeszkolenie w Ekspozyturze nr 3 II Oddziału w Bydgoszczy. Przed wybuchem II wojny światowej awansował do stopnia kapitana, a następnie został zmobilizowany jako kierownik kancelarii w tej samej Ekspozyturze.
We wrześniu 1939 roku, Teodor ewakuowany został przez Rumunię do Francji, gdzie przydzielono go do wojsk łączności, w których służył także po dalszej ewakuacji do Wielkiej Brytanii. W końcu 1942 roku oddelegowano go do Sztabu Naczelnego Wodza, gdzie zaczynał pod rozkazami najpierw majora Żychonia, a później pułkownika Witolda Langenfelda. W Centrali Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza, Ludyga był kierownikiem Referatu Personalnego oraz pracownikiem Sekcji Łącznikowej A.
W tym trudnym czasie jego żona, Maria z Krupów oraz troje dzieci pozostawali na terenie kraju. Niestety, córka Krystyna zmarła, a syn Kazimierz, znany jako Leonidas, będący żołnierzem oddziału AK Błyskawica, zginął pod Pieczonogami. Po zakończeniu wojny, w 1946 roku Teodor zdecydował się na powrót do Polski. Początkowo pracował jako kierownik Składu Żelaza w Chorzowie, a później, w ramach rekompensaty za utracone mienie, otrzymał gospodarstwo rolne w Kłodnicy.
Po powrocie do kraju Ludyga wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, gdzie wygłaszał audycje propagandowe oraz pisał artykuły do Trybuny Robotniczej, adresowane do Polaków na obczyźnie. Niestety, prowadziło to do niebezpieczeństw, a nawet do próby zamachu na jego życie. W 1947 roku został usunięty z PPR z nieznanych przyczyn.
W 1948 roku aresztowano go pod zarzutem korupcji, jednak po uiszczeniu kaucji został zwolniony. Od 1949 roku Ludyga zaczął się ukrywać, planując ucieczkę z Polski wraz z żoną. Niestety dla niego, UB zdołało zidentyfikować jego miejsce pobytu i aresztować go w październiku tego samego roku, oskarżając o współpracę z wywiadem angielskim. W toku śledztwa ustalono, że Ludyga nawiązał kontakt z łącznikiem ambasady angielskiej już w 1946 roku. Śledztwo dotyczyło również przyjmowania łapówek w czasie jego pracy w Składzie Żelaza. Ostatecznie jednak, oskarżenia o szpiegostwo nie zostały udowodnione, a śledztwo umorzono w lutym 1951 roku, choć skazano go na dwa lata więzienia za nadużycia urzędnicze. Jego żona Maria również została aresztowana za nielegalny obrót walutą i skazana na rok więzienia w 1950 roku.
Teodor ponownie został aresztowany w 1952 roku, pod zarzutem współpracy z II Oddziałem oraz działań „na szkodę ruchu robotniczego”. Po braku dowodów, śledztwo zostało umorzone w październiku 1953 roku. Po odbyciu kar, Ludyga prowadził introligatornię w Chorzowie oraz wspierał żonę w prowadzeniu sklepu Ars Christiana w Bielsku-Białej. Zmarł w Chorzowie w 1957 roku i spoczął na Cmentarzu Północnym w Warszawie.
Przypisy
- a b c d e ZbigniewZ. Bereszyński, Teodor Ludyga i jego perypetie z komunistycznym aparatem bezpieczeństwa., „Śląski Almanach Powstańczy”, V, Warszawa: IPN, 2019 r.
- MonikaM. Wnuczek, Działania prowadzone przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach przeciwko kpt. Teodorowi Ludydze, byłemu pracownikowi Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego., „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej”, Warszawa: IPN, 2014 r.
- Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP pod redakcją Tadeusza Dubickiego, t. I, LTW, 2010 r.
- J.S.J.S. Ciechanowski, Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. 2, Warszawa 2005 r.
- a b JanJ. Ludyga-Laskowski, Materjały do historji powstań g./śląskich ... 1919-1920, Księgarnia Polska Tow. Akc, 1925 r.
- Robert K.R.K. Daszkiewicz, Harcerstwo polskie poza granicami kraju: od zarania do 1930 roku w relacjach i dokumentach, Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1983 r.
- a b c ZbigniewZ. Bereszyński, Jan Wyglenda i jego rodzina wśród meandrów historii politycznej, „Studia Śląskie”, LXXV, Opole: PIW, Instytut Śląski w Opolu, 2014 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Jakub Taradaj | Zbigniew Gonciarz (lekarz) | Maciej Iłowiecki | Grzegorz Gawlik | Andrzej BaborskiOceń: Teodor Ludyga