Kalwaria Piekarska

---

Historia

Inicjatywa zbudowania Kalwarii w Piekarach Śląskich wzięła swój początek z działań proboszcza Bernarda Purkopa, który w latach 1866–1871 poprzez różne transakcje zakupił teren wzgórza znanego jako Cerekwica, położonego w pobliżu miejsca, gdzie znajdował się kościół parafialny. Już od chwili pozyskania pierwszej części Cerekwicy, ksiądz Purkop zadbał o obsadzenie tego terenu drzewami oraz ustawienie kilku figur świętych, jednak swoje plany dotyczące kalwarii trzymał w tajemnicy przed wiernymi.

W 1869 roku, sytuację wyjaśniła odezwa do parafian, która została opublikowana w lipcowym numerze „Zwiastuna Górnoszlązkiego”. Dokument był podpisany przez 14-osobowy komitet, w którego skład weszli m.in. wydawca „Zwiastuna” i znany drukarz Teodor Heneczek, sołtys J. Gruszka oraz mistrz murarski Karol Ogórek. Już wcześniej, na stronach tego czasopisma, którego redaktorem naczelnym był ksiądz Purkop, pojawiały się komunikaty dotyczące jego planów budowy kalwarii.

Według treści odezwy z 1869 roku, projekt zakładał wzniesienie szeregu kaplic, z których każda miała kosztować 500 talarów, oraz budowę dużego kościoła obejmującego trzy stacje. Cały plan miał być przekazywany w formie litograficznej odbitki każdemu ze współfundatorów, do których Purkop apelował o wsparcie finansowe. Niemniej jednak, ambitne plany księdza nie udało się zrealizować, ponieważ za jego życia powstały jedynie Grób Pański oraz pięć kaplic. Prace przy kalwarii zostały wstrzymane w latach 70. XIX wieku z powodu prześladowań Kościoła katolickiego wynikających z polityki Kulturkampfu.

Nieukończona Góra Kalwaria była przez długi czas własnością proboszcza, aż w końcu, na mocy testamentu, przeszła na rzecz parafii. Po śmierci księdza Purkopa, która miała miejsce 10 marca 1882 roku, formalności związane z przekształceniem własności nie zostały dopełnione. Jego następca, ks. Antoni Sobota, w trakcie swojej dwuletniej kadencji również nie podjął działań zmierzających do rozbudowy Kalwarii. Dopiero 17 maja 1888 roku, dzięki staraniom nowego proboszcza, księdza Leopolda Nerlicha, udało się uzyskać sądowe przyznanie wzgórza parafii katolickiej w Piekarach. Nerlich, jako doświadczony budowniczy, z zapałem zajął się sprawą Kalwarii.

Po sprostaniu formalności związanym z przejęciem wzgórza przez parafię, ksiądz Nerlich zwrócił się do biskupa z prośbą o „generalne pełnomocnictwo” do budowy Kalwarii. To pełnomocnictwo zostało mu przyznane 25 sierpnia 1888 roku. Już w sierpniu 1887 roku, przed oficjalnym uzyskaniem zgody, dokonano uroczystego poświęcenia całego terenu i rozpoczęto budowę. Ostatecznie, znaczna część kaplic z czasów księdza Purkopa została uznana za niewłaściwie zaprojektowaną i podjęto decyzję o ich przekształceniu lub zastąpieniu nowymi.

Opracowaniem nowego planu Kalwarii zajął się bliski przyjaciel księdza Nerlicha z czasów studiów, Edward Schneider, franciszkanin, który znał się z kalwarią na Górze Świętej Anny oraz miał doświadczenie z Ziemi Świętej. Jako autor planu, Schneider stworzył rysunki poszczególnych kaplic i kościoła, które następnie zostały przekazane architektowi Paulowi Jackischowi, znanemu z opracowywania projektów budowlanych. Prace budowlane nadzorował mistrz murarski Karol Ogórek, który nie brał żadnej zapłaty za swoją pomoc, podobnie jak mieszkańcy Piekar i okoliczni ochotnicy.

Według sprawozdania księdza Nerlicha, do końca roku 1888 zrealizowano już osiem kaplic oraz elementy takie jak Dolina Jozafata, rzeczka Cedron i Góra Oliwna z Grotą i ogrodem Getsemani. W 1889 roku udało się również odkupić sąsiednie działki, powiększając teren Kalwarii. Na ten rok przypadały także prace budowlane nad Kompozycjami Kalwarii, przede wszystkim nad Wieczernikiem i Pałacem Kajfasza.

W liście do biskupa z 20 września 1891 roku, ks. Nerlich informował, że większość prac została już ukończona, jednak do finalizacji pozostały jeszcze dwie kaplice oraz kościół, na który kamień węgielny został poświęcony. Zakończenie budowy kościoła przewidziano na okres od sierpnia 1891 roku do sierpnia 1893 roku. W latach 1894–1895 kontynuowano budowę, dodając kaplice różańcowe wzdłuż muru otaczającego teren wzgórza, a wyposażenie do nich było sukcesywnie zamawiane oraz dostarczane przez ojca Schneidera.

Poświęcenie Kalwarii, które miało odbyć się z udziałem kardynała Georga Koppa, zostało zaplanowane na wrzesień 1895 roku, jednak z powodu choroby księdza Nerlicha ceremonia ta nie mogła się odbyć. Jego następcą został młodszy brat, ks. Karol Nerlich, który doprowadził do zakończenia prac wykończeniowych. Ostatecznie, Kalwaria oraz nowy kościół zostały poświęcone przez kardynała Koppa 21 czerwca 1896 roku.

Opis założenia kalwaryjskiego

Kalwaria Piekarska jest kompleksowym i znaczącym miejscem, które przyciąga pielgrzymów oraz turystów z różnych zakątków kraju. W skład tego unikalnego założenia wchodzą różnorodne kaplice oraz stacje, które mają na celu upamiętnienie istotnych wydarzeń z życia Chrystusa oraz pielgrzymów.

Na samym początku znajdujemy kaplicę Świętego Rafała Archanioła, który jest uważany za patrona podróżnych. Obiekt ten usytuowany jest na Rajskim Placu, tuż obok kościoła farnego. To właśnie przy tej kaplicy rozpoczyna się nabożeństwo kalwaryjskie, które ma swoją długą tradycję.

Kolejnymi elementami tego miejsca są stacje „drogi pojmania”, które upamiętniają wydarzenia mające miejsce przed osądzeniem Jezusa. Umożliwiają one pielgrzymom refleksję nad drogą Chrystusa i są integralną częścią nabożeństwa. Następnie znajdujemy stacje „drogi krzyżowej”, które są kluczowe dla duchowej wędrówki w trakcie kalwaryjskich ceremonii.

W centrum kalwarii znajduje się kościół kalwaryjski, którego fasada zdobią stacje XI, XII oraz XIII drogi krzyżowej. Ten architektoniczny element jest niezwykle ważny dla pielgrzymów, gdyż symbolizuje kulminacyjne momenty męki Chrystusa.

Oprócz powyższych obiektów, w kompleksie znajdują się również dodatkowe kaplice, które nie są ściśle związane z programem pasyjnym. Wśród nich można wymienić kaplicę św. Szczepana oraz kaplicę Znalezienia Krzyża, znaną również jako kaplica św. Heleny. Znajduje się tutaj także Grób Matki Boskiej.

Na zakończenie warto wspomnieć o 15 kaplicach różańcowych, które okalają mury tego założenia. Te kaplice są miejscem modlitwy i refleksji, a ich obecność dodatkowo wzbogaca duchowy wymiar całego kompleksu.

Pielgrzymki

W okresie międzywojennym zainicjowano organizowanie pielgrzymek stanowych, które stały się ważnym elementem życia religijnego w regionie. Wśród nich wyróżniamy:

• pielgrzymki niewiast i panien, które odbywają się w niedzielę po 15 sierpnia,
• pielgrzymki mężczyzn i młodzieży, organizowane w ostatnią niedzielę maja.

W każdej z tych pielgrzymek uczestniczy około 100-150 tys. pątników, przy czym w dużej mierze są to wierni z Górnego Śląska. Od 1992 roku tradycja ta wzbogaciła się o sympozja naukowe organizowane w przeddzień pielgrzymki mężczyzn do Matki Boskiej Piekarskiej. Wydarzenia te poświęcone są kulturowym i społecznym problemom Górnego Śląska, analizowanym w kontekście katolickiej nauki społecznej.

Jednym z istotnych momentów w historii pielgrzymek był 58. zjazd mężczyzn i młodzieńców, który miał miejsce 29 maja 2005 roku. Podczas tego wydarzenia kardynał Franciszek Macharski dokonał poświęcenia pomnika papieża Jana Pawła II, autorstwa prof. Zygmunta Brachmańskiego. Pomnik ten, pierwsze w archidiecezji katowickiej, znajduje się przy głównym wejściu na Kalwarię, a jego obecność symbolicznie wita pielgrzymów przybywających na to miejsca.

---

Oceń: Kalwaria Piekarska

---